İklim kriziyle uğraş siyasetlerinin muvaffakiyete ulaşması ve bu krize karşı en kırılgan durumda bulunan ülkelerin iklim fonu muhtaçlığının karşılanabilmesi için global finans sistemindeki ıslahat gereksinimi giderek artıyor.
Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Kontratı 27. Taraflar Konferansı’nda (COP27) Barbados Başbakanı Mia Mottley tarafından önerilen ve “modası geçmiş milletlerarası finansal mimaride” gelişmekte olan ülkeler lehine ıslahat yapılmasına yönelik tartışmalar, iklim etraflarından giderek daha fazla dayanak buluyor.
Mottley’in daha adil bir mali sistem için oluşturduğu Bridgetown Gündemi kapsamında Şubat 2023’te bir plan sunulması beklenirken, ekonomistlere nazaran, global finans sisteminde iklim krizi odaklı ıslahat, mümkün olduğu kadar bütünsel bir yaklaşım da gerektiriyor.
Dünya Bankası Kıdemli Ekonomisti Sibel Kulaksız, milletlerarası iklim yatırımlarında büyük bir bütçe açığı olduğunu söyledi.
Küresel iklim finansmanı muhtaçlığının yıllık 5 trilyon dolar olarak iddia edildiği fakat şu ana kadar ulaşılan finansman ölçüsünün yıllık 700 milyar doların altında kaldığını belirten Kulaksız, “Bu da memleketler arası kuruluşlarla birlikte kamu ve özel dalın koordineli çalışarak yatırım potansiyellerinin belirlenmesinin kritik değere sahip olduğunu gösteriyor. İklim ve etraf konusundaki sorunlar tüm ülkeleri ilgilendirdiği için güçlendirilmiş uluslararası iş birliği, amaçlarımıza ulaşmada belirleyici olacaktır” dedi.
Kulaksız, bu kapsamda global finans sisteminin dönüşüm sağlayabileceğini lakin net sıfır emisyon maksatlarına ulaşmak için yanlışsız yatırımların belirlenmesi gerektiğini kaydetti.
“Doğru siyasetler uygulanmazsa toplumsal ve ekonomik maliyetler çok yüksek olacak”
Sibel Kulaksız, geleceğe yönelik aksiyon planları belirlerken büyük yatırımların yanı sıra ekonomik ve yasal regülasyonların birlikte düşünülmesi gerektiğini vurgulayarak, şunları kaydetti:
“Çevreye yararlı yatırımlar yapılmaz ve önlemler gereken süratte alınmazsa 2050’ye kadar iklim değişikliğinin global iktisada ziyanı ise 8 trilyon dolara ulaşacak. Ayrıyeten, iklim değişikliğinin 2030’a kadar 100 milyon insanı daha yoksulluk sonuna düşüreceği ve 2050’ye kadar 216 milyon kişiyi iç göçe zorlayabileceği öngörülüyor. Yani, yanlışsız siyasetler uygulanmazsa toplumsal ve ekonomik maliyetler çok yüksek olacak.”
Dünya Bankası’nın “iklim yatırımlarının en büyük finansörü” olarak 2021’de 26 milyar dolar ve bu yıl 31,7 milyar dolar takviye sağladığını aktaran Kulaksız, “Önümüzdeki 5 yıl boyunca Dünya Bankası’nın toplam finansmanının yüzde 35’ini iklim için ayıracağız. Bu da iklim ve etrafa yararlı yatırım yapmak isteyenler için önümüzdeki periyotta büyük finansman kaynağı demek” ifadelerini kullandı.
Düzenleyici kurumlar, yatırımcı ve müşteri talebi dönüşüm için itici güçler
Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası (EBRD) Yeşil Finansal Sistemler Yöneticisi Maya Hennerkes ise net sıfır emisyona dönüşüm ve Paris Mutabakatı ile uyumlu dirençli ekonomiler oluşturmanın yatırımları artırmaktan geçtiğini söyledi.
“Çoklu global şoklar” nedeniyle sıkışan kamu kaynaklarının gereksinim duyulan yatırımlar için hayli düşük kaldığını aktaran Hennerkes, “İnovasyon ve iklimle uyumlu dönüşümü hızlandırmak için özel kesim finansmanı elzem durumda. Çok Taraflı Kalkınma Bankaları (MDBs); gelişmekte olan ülkelerle piyasaları aktifleştirme, destekleyici siyaset çerçevesini hızlandırma ve özel kesim finansmanını harekete geçirmek için çalışıyor. Bunu başarmanın koşulu da finansal sistemlerin yeşil hale gelmesi.” dedi.
Hennerkes, global finans sisteminde yeşil dönüşümün mümkün olduğunu ve bütünsel bir yaklaşım gerektiğini vurgulayarak, bu dönüşümü sağlamak için tüm kesitlerin etkin rol alması gerektiğini söyledi. Hennerkes, şöyle devam etti:
“Bazı bölümler bu dönüşüm için hazır, kimileri ise dönüşüm gereksinimini görerek hazır hale gelmeye çalışıyor. Dönüşüm için itici güçler de var. Düzenleyiciler, finansal kurumların iklim ve toplumsal risklerini açıklamalarını artan bir halde koşul koşuyor ki bankalar kendi iklim ve çevresel, toplumsal ve kurumsal (ESG) idare planlarını yine yapılandırıyor. Yeniden yatırımcılar; giderek artan bir formda banka ve fonların güçlü ESG stratejileri ve idare sistemlerini hayata geçirmesini koşul koşuyor, iklim taahhütleri ve dönüşüm planlarını görmek istiyor. Finansa erişimlerini devam ettirmek yahut artırmak isteyen finansal kuruluşların bu beklentileri gerçekleştirmesi gerekiyor. Sürdürülebilir finansal araçlar için tüketici talebi de artışta ve rekabetçi kalmak isteyen finansal kuruluşların tüketicilerine bu kapsamda tekliflerin sunabilmesi gerekiyor.”
“Net sıfır emisyon için çok güçlü finansman kaynağına gereksinim var”
İş Dünyası ve Sürdürülebilir Kalkınma Derneği (SKD Türkiye) Yönetim Başkanı Ebru Dildar Edin de sürdürülebilir finansmanda istenilen düzeylerin yakalanamadığını ve iklim krizinin günlük hayatta hissedilen sarsıcı tesirleriyle bu bahsin dünyanın en kıymetli kaynak sıkıntısı haline geldiğini vurguladı.
Ülkelerin, karbon emisyonlarını azaltmasına ve ekonomilerini global ısınmanın yol açtığı değişikliklere uyumlu hale getirmesine yardımcı olacak kâfi finansmanın sağlanamadığını belirten Edin, “Bu finansmanın nasıl sağlanacağı konusu hala bir soru işareti. Ülkelerin net sıfır emisyon gayelerine ulaşmasının önemli manada zorlaştığını, tıpkı vakitte maliyetlerin arttığını ama kâfi finansman kaynağının hala yaratılamadığını görüyoruz. Yatırımcılar; şirketlerden ayakları yere basan sürdürülebilir iş stratejileri, ölçülebilir amaçlar ve somut çıktılar görmek istiyor. Bunun için çok güçlü finansman kaynağına gereksinim var” diye konuştu.
Tüm dünyayı tesiri altına alan ekonomik kriz ve geleceğe yönelik belirsizliklerin her alanda olduğu üzere sürdürülebilir finansa geçişte de riskleri artırdığını, bu nedenle finansman kaynağının siyasetlerle desteklenmesinin kilit rol oynadığını vurgulayan Edin, şunları kaydetti:
“Bankaların sağlayacağı finansmanın yanında, borçlanma piyasası ile eser ve hizmet kümelerinin da sürdürülebilir yapılara dönüşmesi çok kıymetli. Finans dalının, gelecekteki nakit akışında ortaya çıkabilecek belirsizlikleri fiyatlandırmada bugüne kadar oynadığı tesirli role artık yeni roller eklemesi gerekiyor. Artan emisyon oranlarının yatırımları tam olarak nasıl etkileyeceği, iklim krizinin fizikî tesirleri, emisyon azaltma siyasetlerinin zamanlaması ve uygulama hali üzere hususlardaki finans kesiminin risk idaresi yaklaşımı, bu belirsizliklerin ortadan kaldırılmasında tesirli bir rol oynayacak.”
Edin, Dünya Bankası üzere kurumların daha fazla risk alabilmeleri ve borç verebilmeleri için ıslahat yapma planlarına bağlı olarak gelecek periyotta daha fazla nakdin hür bırakılmasının mümkün olabileceğini söyledi.
(AA)